NL RAF vliegers in krijgsgevangenschap

Tijdens de Tweede Wereldoorlog dienden rond de 30.000 Polen, Tsjechen, Fransen, Noren, Belgen en Nederlanders in de Royal Air Force (RAF). Honderden van hen belandden in krijgsgevangenschap en ‘zaten hun tijd uit’ achter prikkeldraad. Van hen hadden er 28 de Nederlandse nationaliteit. Zij waren tijdens een gevechtsvlucht neergeschoten en vervolgens krijgsgevangen gemaakt. Hoewel volgens hun paspoort dus Nederlands, registreerden de Duitsers hen opvallend genoeg als Engländer. Om deze reden belandden ze samen met hun Britse collega’s in aparte krijgsgevangenkampen voor vliegend personeel, Stammlager Luftwaffe, afgekort als Stalag Luft.

Vliegend personeel van zowel de Militaire Luchtvaart (ML) als de Marine Luchtvaartdienst (MLD) wist gedurende de meidagen, of kort daarna, uit te wijken naar Engeland. Zij vormden de kern van het Nederlandse contingent dat, versterkt met vrijwilligers van andere onderdelen, dienstplichtigen afkomstig uit niet-bezette landen en Engelandvaarders, uiteindelijk tot bijna 650 operationele oorlogsvliegers zou uitgroeien. Onder de paraplu van de RAF of de FAA (Fleet Air Arm) namen de Nederlanders vanuit Groot-Brittannië deel aan de strijd tegen Duitsland. De meerderheid vloog bij twee Nederlandse eenheden: het in juni 1940 opgerichte 320 Squadron en het in juni 1943 tot stand gekomen 322 Squadron. Het 320 Squadron nam aanvankelijk met Fokker-watervliegtuigen en Lockheed Hudson-bommenwerpers deel aan de maritieme luchtoorlog voor de kust van onder meer Noorwegen en Nederland. Vanaf de zomer van 1943, na de omschakeling op de B-25 Mitchell, ging de eenheid zich toeleggen op het bombarderen van vooral tactische doelen op het Europese vasteland. Het met Spitfire-jachtvliegtuigen uitgeruste 322 Squadron voerde vanaf begin 1944 escorte- en patrouillevluchten uit en beschoot en bombardeerde veelvuldig gronddoelen.

De eerste Nederlandse luchtvarenden die in Duitse handen vielen, waren officier-vlieger der tweede klasse W. Bakker en zijn tweede piloot sergeant C. van Huijstee. Hun toestel, een Hudson-bommenwerper van het 320 Squadron met de naam ‘Isla-Wreker’, viel op 30 augustus 1941 na een aanval op een schip voor de zuidelijke Noorse kust ten prooi aan een Messerschmitt Bf-109T. Al aangeschoten, kon Bakker nog ternauwernood een noodlanding op zee uitvoeren. Een Duitse vliegboot viste Bakker en Van Huijstee, die beiden gewond waren, uit het water. De overige bemanningsleden kwamen om het leven, net als de 12 bemanningsleden van twee begeleidende Hudson bommenwerpers. Slechts één Hudson wist te ontkomen. Na een verblijf van nog geen week in een ziekenhuis in Stavanger werd eerst Bakker en kort daarop ook Van Huijstee als Engelse krijgsgevangenen (ze vlogen immers in Engelse dienst) overgebracht naar Dulag Luft in Oberursel. Bakker zou uiteindelijk via Stalag Luft III in het Marineinterniertenlager/Marinelager (Marlag/Milag) Nord belanden. Van Huijstee zou in mei 1942 uit Dulag Luft Oberursel zijn vrijgelaten. Volgens zijn familie keerde hij echter niet terug naar huis, zodat onduidelijk is waar hij tussen mei 1942 en mei 1943 verbleef. Mogelijk is hij ondergedoken of verbleef hij in een gevangenis. In mei 1943 werd Van Huijstee als regulier Nederlands krijgsgevangene geregistreerd in Stalag XI-a Altengrabow. Als werk weigerende Nederlandse onderofficier belandde hij uiteindelijk in het Straflager Gross Lübars waar hij tot aan de bevrijding verbleef.

Lees ook het intrigerende verhaal over “Het debacle van 320 Sqn.”, dat Eric van der Most, samen met nabestaande Gert van Os heeft opgesteld. Klik hier voor het pdf-bestand.

Tot het einde van de oorlog vielen, zoals gezegd, nog 26 Nederlanders in Duitse handen. De laatste die dit lot trof, was sergeant-vlieger M.A. Rackwitz van het 322 Squadron. Op 17 april 1945 maakte hij met zijn Spitfire in de uiterwaarden van de Waal bij Brakel een noodlanding. Omdat de oorlog op zijn einde liep zou de gewonde Rackwitz niet meer naar Duitsland worden afgevoerd. Hij beleefde de bevrijding in een ziekenhuis aan de Rotterdamse Westersingel.

De meeste Nederlandse oorlogsvliegers die in krijgsgevangenschap raakten, werden al in de eerste uren na de crash in hun kraag gegrepen. Een enkeling bleef iets langer op vrije voeten. Slechts 7 van de 35 in vijandelijk gebied neergekomen Nederlandse oorlogsvliegers wisten na een crash, veelal met hulp van het plaatselijke verzet, tot aan de bevrijding uit handen van de Duitsers te blijven. Twee van hen, R. Overwijn en B. Haye, wisten daarbij Engeland te bereiken.

De onfortuinlijke Nederlandse vliegers die in Duitse krijgsgevangenschap waren geraakt, probeerden geregeld te ontsnappen. Doordat de Nederlanders vaak beter Frans en vooral Duits spraken dan hun Angelsaksische collega’s, speelden zij niet zelden een prominente rol in de ontsnappingsorganisaties. Vooral vanuit Stalag Luft III ondernamen zij diverse ontvluchtingspogingen. Al in 1942 probeerden B. van der Stok en A.H. van Rood hieruit weg te komen. Van Rood slaagde bijna in zijn missie. Hij was de Zwitserse grens al tot op honderden meters genaderd, toen hij alsnog tegen de lamp liep. Het leverde hem een overplaatsing naar Colditz op, waar hij met KNIL-vlieger A.L.C. Dufour wederom een poging waagde, ditmaal op creatieve wijze vermomd als Duits officier. Maar ook ditmaal had hij geen succes, waardoor hij uiteindelijk tot aan de bevrijding in april 1945 als Engländer in Colditz verbleef. Van der Stok daarentegen zou in 1944 succesvol ontsnappen uit Stalag Luft III.

KMD	naam	tussenvoegsel	voornamen	geboortedatum	geboorteplaats	rang	datumgevangenschap	kamp1	kamp1datum	kgfnummer	kgfnummer2	kamp2	kamp2datum	kamp3	kamp3datum	kamp4	kamp4datum	kamp5	kamp5datum	kamp6	kamp6datum	teruginnederland	centrum
RAF_VR	Ferwerda		Eelco Wicher	02-07-1920	Amsterdam	Pilot Officer	13-03-1942	Lazaret	mrt-42	769	0	Ziekenhuis	mei-42	Dulag Luft	mei-42	Stalag Luft III	mei-42	Marlag/Milag Nord	feb-45			onbekend	Onbekend
RAF_MLD	Huijstee	van	Cornelis	21-05-1911	Leiden	Sergeant	30-08-1941	Dulag Luft		11031	104952	Terug naar NL	jan-42	Stalag XI A Altengrabow	10-05-1943	Stalag XI A/Z Gross Lübars
RAF_MLD	Lensing		Abraham Johannes Ike	12-04-1911	Amsterdam	Sergeant	30-05-1942	Dulag Luft	mei-42	12060	0	Stalag Luft III	jun-42	Stalag Luft VI	jun-43	Stalag 357 Oerbke	aug-44					03-06-1945	Weert
RAF_MLD	Loos		Matthijs	28-07-1916	Heiloo	Matroos 2e kl	30-05-1942	Dulag Luft	mei-42	18029	0	Stalag Luft III	jun-42	Stalag Luft VI	jun-43	Stalag 357 Oerbke	jul-44					onbekend	Onbekend
RAF_MLD	Boer	den	Aloyisius Cornelis	25-11-1918	Breda	Sergeant	30-05-1942	Dulag Luft	mei-42	21078	0	Stalag Luft III	jun-42	Stalag Luft VI	jun-43	Stalag 357 Oerbke	jul-44					onbekend	Onbekend
RAF_MLD	Bakker		Willem	26-11-1920	Den Helder	Eerste luitenant	30-08-1941	Dulag Luft	sep-41	3789	0	Oflag X C Lübeck	sep-41	Oflag VI B Dössel	okt-41	Oflag XXI B Schubin	sep-42	Stalag Luft III	apr-43	Marlag/Milag Nord	feb-45	onbekend	Onbekend
RAF_VR	Bary		Adriaan Jacob	01-05-1921	Zevenaar	Sergeant-majoor	13-02-1945	Bocholt	feb-45	0	0
RAF_VR	Beek	ter	Dirk Jan	01-02-1915	Ternate	Vlieger	25-04-1945	Onbekend	apr-45	0	0
RAF_VR	Beers	van	Ronald Leopold (Ronny)	23-03-1926	Soerabaja (NOI)	Sergeant	26-08-1944	Lille	aug-44	373	0	Dulag Luft	sep-44	Stalag Luft VII	sep-44	Stalag Luft III A	feb-45					onbekend	Engeland
RAF_MLD	Brand		Daniel	07-02-1917	Zeist	Eerste luitenant	12-06-1944	Chartres	jun-44	0	0	Dulag Luft	jun-44	Stalag Luft III	jul-44	Stalag Luft III A	feb-45					onbekend	Onbekend
RAF_MLD	Dijken	van	Jan	29-06-1917	Amsterdam	Sergeant	25-10-1943	Dulag Luft	okt-43	0	0	Stalag IV B Mühlberg	nov-43	Oflag IV C Colditz	mrt-45							onbekend	Onbekend
RAF_VR	Geesink		Cornelis	18-12-1918	Gorinchem	Sergeant	13-11-1942	Amsterdam	nov-42	862	0	Dulag Luft	nov-42	Stalag Luft III	dec-42	Marlag/Milag Nord	feb-45					onbekend	Engeland
RAF_VR	Guijt		Henri Willem (Harry)	18-02-1914	Den Haag	Flying Officer	01-03-1945	Remagen	mrt-45	0	0											onbekend	Engeland
RAF_MLD	Haeften	van	Willem Constantijn	28-09-1908	Den Haag	Off Zeewaarnemer 3e kl	12-06-1944	Chartres	jun-44	0	0	Dulag Luft	jun-44	Stalag Luft III	jul-44	Stalag III A Luckenwalde	feb-45					onbekend	Onbekend
RAF_MLD	Heijden	van der	Reinout Philips Martin	12-06-1923	Batavia (NOI)	Sergeant	12-06-1944	Rennes	jun-44	0	0	Frontstalag 183	jul-44	Stalag XII A Limburg	aug-44	Dulag Luft	sep-44	Stalag Luft VII	sep-44	Stalag III A Luckenwalde	feb-45	onbekend	Onbekend
RAF_VR	Hendrikx		Leonard Willem Marie	21-09-1923	Roermond	Flying Officer	01-04-1945	Zutphen	apr-45	0	0	Apeldoorn	apr-45
RAF_MLD	Kaufman		Hermanus Andries	30-12-1923	Koedoes	Flight Sergeant	25-10-1943	Dulag Luft	okt-43	0	0	Stalag IV B Mühlberg	nov-43	Stalag IV G Oschatz	feb-45							onbekend	Onbekend
RAF_MLD	Koning		Dirk Johannes	23-03-1926	Soerabaja (NOI)	Sergeant	26-11-1943	Dulag Luft	nov-43	263693	0	Stalag IV B Mühlberg	dec-43									onbekend	Onbekend
RAF_VR	Ligtenstein		Cornelis Abraham	16-07-1913	Sidoardjo (NOI)	Vlieger	26-03-1945	Stalag Luft II B	mrt-45	0	0	Stalag XI B Fallingbostel	apr-45									onbekend	Onbekend
RAF_VR	Rackwitz		Marinus Arie	01-01-1922	Dordrecht	Sergeant	17-04-1945	Rotterdam	apr-45	0	0											onbekend	Onbekend
RAF_VR	Rood	van	Albert (Peter)	22-05-1916	Maastricht	Flying Officer	12-04-1942	St. Omer	apr-42	783	0	Dulag Luft	mei-42	Stalag Luft III	jun-42	Oflag IV C Colditz	sep-42					onbekend	Onbekend
RAF_MLD	Schaper		Heije	08-09-1906	Joure	Off Vlieger 1e kl	30-05-1942	Dulag Luft	jun-42	384	0	Stalag Luft III	jun-42									onbekend	Onbekend
RAF_MLD	Schot		Cornelis	01-08-1922	Den Helder	Boordschutter	25-10-1943	Dulag Luft	okt-43	16327	0	Stalag IV B Mühlberg	nov-43									onbekend	Onbekend
RAF_MLD	Smit		Cornelis	22-04-1915	Amsterdam	Sergeant	12-06-1944	Chartres	jun-44	0	0	Stalag XII A Limburg	jun-44	Stalag Luft VII	jul-44	Stalag III A Luckenwalde	feb-45					onbekend	Onbekend
RAF_VR	Spierenburg		Splinter Adolphe	17-05-1920	Den Haag	Flying Officer	29-06-1944	Parijs	jul-44	0	0	Buchenwald	aug-44	Stalag Luft III	nov-44	Marlag/Milag Nord	mrt-45					onbekend	Onbekend
RAF_VR	Stok	van der	Bob	30-10-1915	Pladjoe (NOI)	Flight Lieutenant	12-04-1942	Dulag Luft	apr-42	0	0	Stalag Luft III	apr-42	Ontvlucht	25-03-1944							onbekend	Onbekend
RAF_MLD	Theunissen		Wilhelmus Michael (Harry)	22-04-1920	Hunsel	Boordschutter	20-06-1944	Dulag Luft	jun-44	0	0	Stalag Luft VII	jul-44	Stalag III A Luckenwalde	feb-45							onbekend	Onbekend
RAF_VR	Wiersum		Frederik Karel	09-08-1916	Nijmegen	Flying Officer	05-12-1944	Dulag Luft	dec-44	0	0	Stalag Luft I	jan-45									onbekend	Onbekend